Slåttonna før i tida: Regnversdagar, mykje folk og mange gode minne

Hesjing. Mange minne frå somrane i barndommen er knytta til dette arbeidet. Dei siste dagane har det regna kraftig. Alt regnet får meg til å tenke på slåttonna før i tida.

Somrane på Nordmøre var fuktige, da som no. Det var godversdagar under hesjinga, sjølvsagt. Men det som har brent seg sterkast inn i minnet, er likevel alle dei dagane da kaldt regn sila ned frå morgon til kveld, og tjukk skodde hang langt ned i Skarfjellet. Folk gjekk våte heile dagen. Frå tid til anna fann hesjene det for godt å bryte saman under det vasstunge graset.

Da eg vaks opp, var hesjinga eit storarbeid. Slåttonna prega store delar av sommaren. I Utigard Kvennbø pågjekk onna i fleire veker. Etter ei tid, om vergudane ville det slik, begynte dei første hesjene å bli tørre. Da vart det gjerne hesjing på formiddag og høykøyring etter middagskvila. Veret bestemte i det heile tatt svært mykje. Vart det mange dagar med regn, kunne det ta på tida før høyet kom i hus.

Eg var ikkje meir enn sju-åtte år da eg begynte å delta i slåttearbeidet på lik line med dei vaksne. Det var ikkje noko spesielt. På gardane var det slik at alle måtte vere med på hesjinga, unge som gamle. Eg hugsar oldefar min, Sivert Øye, frå tidleg på 60-talet. I ein alder av godt over åtti gjekk han rundt med riva og ljåen, og sørga for at alt såg ordentleg og «snørte» ut. Det var mange slike som han rundt om i grendene.

Enkelte plassar fungerte dei yngste som utsendte observatørar, som skulle halde auge med kor langt naboane var komne med onna. Unge syklistar på kveldstur klarte ikkje alltid å skjule kva som var det eigentlege ærendet.

Da eg kom opp i tolvårsalderen, begynte eg å køyre traktor. Å få lov til å køyre graset inn til hesjene med silosvansen, «å kjør attåt», var stas. Køyringa var ikkje heilt etter boka. Men det var ikkje så nøye før. I mitt oppvekstmiljø var det eigne aldersgrenser for både moped og traktor.

Sjølv om dagane ute på ekrene av og til kunne bli lange, var slåttonna først og fremst ei spennande tid for oss gutane. I Utigard var det innleigd mykje slåttefolk, som budde på garden heile veka. Det låg folk på alle loft. Blant desse kunne det vere ein og annan fotballspelaren.

I alle fall eitt år var onkel Henry onnakar. Han hadde ein lang fotballkarriere bak seg. Om kveldane deltok han i dei meir eller mindre evigvarande fotballkampane ute på tunet. Det var stor stas. Også bøfjordingar, som var aktive spelarar på favorittlaget framfor alle andre, var slåttekarar i Utigard. Eg hugsar Ansgar Settemsdal spesielt godt. Ein utruleg triveleg kar, som hadde godt lag med ungar, og ein sentral spelar på Bøfjord sitt storlag på 60-talet. Dessverre gjekk han bort så altfor tidleg. Å få spele fotball saman med heltar som onkel Henry og Ansgar etter at arbeidsdagen var slutt, låg heilt i utkanten av kva ein liten kar kunne fantasere om å få oppleve.

I 1968 var vi få ute på ekrene i slåttonna. Eg meiner at den einaste utanom folket på garden var Jon Østbø. Jon var ein humoristisk kar – ikkje heilt ulikt far sin, vil nok mange seie – som vi likte godt. Ikkje visste vi at han seinare skulle bli TV-kjendis. Da Jon seinare dukka opp som nyheitsanker i Dagsrevyen, kunne vi skryte av at denne karen hadde vore med på slåttonna i Utigard! Verda var visst ikkje så stor likevel.

Medan eg sit her og mimrar, bøttar regnet ned utanfor glaset. For seksti år sidan hadde vi vore i gang med hesjinga no. Det var på denne tida i juli onna starta. Bilde til denne epistelen har eg måtta vende meg til vener for å skaffe. Kvifor? Fordi eg aldri i mitt liv har sett eit einaste bilde av slåttonna i barndommen. Å ta bilde av noko så kvardagsleg og arbeidssamt var det ingen som tenkte på. Fotografering høyrde helg og høgtid til. Folk hadde viktigare ting å halde på med.

Som mor mi og mormor mi. Dei skulle kvar dag ha middagen klar til slåttefolket klokka tolv. Med ti, og kanskje enda fleire, til bords, var det ikkje småtteri som skulle til. Eg ser enno for meg mormor, «ho mor», som sat på ein krakk med ei bøtte framfor seg og skrelte poteter. Arbeidet var ikkje gjort i ei snarvending. Så skulle alle ha kaffe før ettermiddagsøkta. Klokka fem var arbeidsdagen slutt. Da var det nonsmat, og uhorvelege mengder med heimbaka brød forsvann som dogg for sol.

I tillegg til slåttonna, kom dei daglege rutinene på garden. For far min resulterte det i arbeidsdagar på 15-16 timar. Når hesjinga starta klokka åtte, var han allereie ferdig med morgonstellet i fjøset. Etter nonsmaten venta ei ny økt i fjøset, før dagen vart avrunda med traktor og slåmaskin. Arbeidsfolket måtte ha gras å starte med når dei kom ut neste morgon.

Ei anna tid. Men likevel så utruleg mange gode minne. Minna er ein verdfull ballast å ha med seg. Å gå klaskvåt på rygg og lår frå morgon til kveld, tok vi heller ikkje skade av. Det var ein del av det eg vil kalle ein god skule.